Paylaş:

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Nedir?

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG), çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak amacıyla belirlenen yasal, teknik ve organizasyonel tedbirlerin bütünüdür. İşyerlerinde olası tehlikeleri önlemek, çalışanları iş kazalarından ve meslek hastalıklarından korumak, işletmelerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak ve genel çalışma koşullarını iyileştirmek açısından büyük önem taşır. İSG uygulamaları, hem çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını güvence altına almayı hem de iş sürekliliğini sağlamayı hedefler. Bunun yanı sıra, iş verimliliğini artırarak işletmelerin ekonomik kayıplarını minimize eder ve sürdürülebilir bir çalışma ortamı oluşturur.

İş Sağlığı ve Güvenliği Önemi

İSG uygulamaları, işyerlerinde meydana gelebilecek kazaları en aza indirmek, çalışanların sağlıklarını korumak ve iş sürekliliğini sağlamak için hayati öneme sahiptir. İş kazaları, ciddi yaralanmalara, kalıcı sakatlıklara ve hatta ölümlere yol açabilirken, meslek hastalıkları çalışanların uzun vadede sağlıklarını olumsuz etkileyebilir.

Bu nedenle, işverenlerin çalışma alanlarında gerekli güvenlik önlemlerini alması, çalışanları potansiyel riskler hakkında bilinçlendirmesi ve güvenlik kültürünü teşvik etmesi gerekmektedir. Düzenli risk analizleri yapılarak, tehlikeli bölgeler belirlenmeli ve uygun önlemler alınmalıdır. Ayrıca, iş yerinde ergonomi, hijyen ve psikososyal riskler gibi unsurlar da değerlendirilerek çalışanların sağlığı en üst düzeyde korunmalıdır.

İSG uygulamalarının etkin bir şekilde yürütülmesi, sadece yasal bir zorunluluk olmanın ötesinde, çalışanların motivasyonunu artırarak verimliliği yükseltir ve işletmelerin maddi kayıplarını önleyerek uzun vadede ekonomik fayda sağlar.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amaçları

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel amaçları şunlardır:

• Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak,

• İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek,

• Verimliliği artırmak ve çalışan memnuniyetini sağlamak,

• İş yeri ortamını daha güvenli hale getirmek,

• Yasal zorunlulukları yerine getirerek hukuki süreçlerden kaçınmak.

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Kuralları

İşyerlerinde uygulanan İSG kurallarının başlıcaları şunlardır:

• Risk değerlendirmesi yapmak,

• Çalışanlara İSG eğitimi vermek,

• Kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımını sağlamak,

• Makine ve ekipmanların güvenli şekilde kullanımını denetlemek,

• Acil durum planları oluşturmak ve tatbikatlar gerçekleştirmek,

• Periyodik sağlık kontrolleri yapmak.

İş Kazalarının Sebepleri

İş kazalarının başlıca sebepleri iki grupta incelenebilir:

Tehlikeli Durumlar:

• Makine ve ekipman arızaları,

• Koruyucu ekipman eksiklikleri,

• Uygun olmayan çalışma ortamları (yetersiz aydınlatma, havalandırma, ergonomik sorunlar),

• Yüksekten düşme riski taşıyan ortamlar.

Tehlikeli Davranışlar:

• Eğitim eksikliği,

• Kurallara uymama,

• Dikkatsizlik ve iş disiplini eksikliği,

• Koruyucu ekipman kullanmamak.

İş Kazalarının Sonuçları

İş kazaları hem çalışanlar hem de işletmeler için ciddi kayıplara neden olabilir. Bu kayıplar şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Dolaysız Kayıplar: Yaralanma, vefat, tedavi masrafları, iş göremezlik tazminatları.

• Dolaylı Kayıplar: Verimlilik kaybı, iş yeri itibar kaybı, psikolojik etkiler.

• Üretim Kaybı: Üretim hataları, zaman kaybı, sipariş kaybı.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Alınması Gereken Önlemler

İş yerlerinde güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak için aşağıdaki önlemler titizlikle uygulanmalıdır:

Risk Analizi ve Değerlendirmesi: İş yerinde mevcut ve potansiyel tehlikeler belirlenmeli, bu tehlikelerden kaynaklanabilecek riskler değerlendirilerek önleyici tedbirler alınmalıdır. İşverenler, düzenli aralıklarla risk değerlendirmesi yaparak, tehlike kaynaklarını ortadan kaldırmalı veya en aza indirilmelidir.

Eğitim ve Bilgilendirme: Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konularında düzenli olarak eğitim verilmelidir. Bu eğitimler, yangınla mücadele, acil durum müdahale yöntemleri, iş ekipmanlarının güvenli kullanımı gibi konuları içermelidir. Ayrıca çalışanlar, olası iş kazalarına karşı bilinçlendirilerek  koruyucu önlemleri nasıl alacakları konusunda eğitilmelidir.

Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanımı: İş yerinde çalışanların sağlığını tehdit edebilecek unsurlara karşı uygun koruyucu ekipmanlar sağlanmalı ve kullanımı teşvik edilmelidir. Örneğin, kimyasal maddelerle çalışanlar için eldiven ve maske, inşaat sahalarında çalışanlar için baret ve emniyet kemeri gibi donanımlar zorunlu hale getirilmelidir.

Acil Durum Planları: Yangın, deprem, gaz kaçağı, elektrik kesintisi gibi acil durumlar için ayrıntılı tahliye ve müdahale planları hazırlanmalıdır. Bu planlar, çalışanların acil durumlara hazırlıklı olmasını sağlamak için düzenli tatbikatlarla desteklenmelidir.

Denetim, İzleme ve Sürekli İyileştirme: İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin etkinliği düzenli olarak gözden geçirilmeli, varsa eksiklikler giderilmelidir. İşverenler, çalışanların geri bildirimlerini dikkate alarak güvenlik prosedürlerini sürekli olarak geliştirmelidir. Ayrıca, iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri tarafından yapılan denetimler, işyerinin İSG standartlarına uygun olup olmadığını kontrol etmek için büyük önem taşır. 

Risk Analizi ve Değerlendirmesi: İş yerindeki tehlikeler belirlenmeli ve önleyici tedbirler alınmalıdır.

Eğitim ve Bilgilendirme: Çalışanlara düzenli olarak İSG eğitimleri verilmelidir.

Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanımı: Çalışanlar için uygun koruyucu ekipmanlar temin edilmeli ve kullanımı teşvik edilmelidir.

Acil Durum Planları: Yangın, deprem ve diğer acil durumlara karşı gerekli hazırlıklar yapılmalıdır.

Denetim ve İzleme: İşyerindeki güvenlik önlemlerinin etkinliği düzenli olarak kontrol edilmeli ve iyileştirme çalışmaları yapılmalıdır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Kapsamı

İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları

İş kazaları ve meslek hastalıkları, İSG’nin etkin bir şekilde uygulandığı işyerlerinde sıklıkla karşılaşılan durumlardır. İş kazaları; düşme, makine sıkışmaları, elektrik çarpması gibi anlık olaylarla meydana gelirken, meslek hastalıkları ise uzun süreli maruziyet sonucu ortaya çıkmaktadır. Örneğin, sürekli kimyasallarla çalışan bir işçinin zamanla solunum problemleri yaşaması bir meslek hastalığıdır. Bu tür olayları önlemek için işyerinde uygun mühendislik çözümleri uygulanmalı, çalışanlara eğitimler verilmeli ve düzenli sağlık kontrolleri yapılmalıdır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren tüm işyerlerini kapsamaktadır. Ancak, ev hizmetlerinde çalışanlar ve sadece kendi hesabına çalışan bireyler bu kapsama dahil edilmemektedir.

İş Kazası Bildirimi

Bir iş kazası meydana geldiğinde, işverenin bu kazayı Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) en geç 3 iş günü içinde bildirmesi zorunludur.

Meslek Hastalıkları ve Örnekler

Meslek hastalığı, çalışanların iş ortamındaki zararlı faktörlerden dolayı yakalandığı hastalıklardır. 

• Gürültüye bağlı işitme kaybı,

• Kimyasal maddelerden kaynaklanan zehirlenmeler,

• Sürekli aynı hareketleri yapmaktan kaynaklanan kas-iskelet hastalıkları.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hangi İşyerlerinde Zorunludur?

Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) hizmetleri tüm işyerleri için zorunlu hale getirilmiştir. Ancak, işyerinin faaliyet alanı, çalışan sayısı ve risk grubuna bağlı olarak bu hizmetlerin kapsamı değişiklik gösterebilir.

Özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 50’den fazla çalışanı bulunan işyerlerinde, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin bulundurulması zorunludur. Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 50’den az çalışanı olan işyerleri ise belirli periyotlarla İSG hizmeti alarak yasal yükümlülüklerini yerine getirebilirler.

Hem kamu kuruluşları hem de özel sektör, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür. İşyerlerinin tehlike sınıfına göre belirlenen sürelerde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu, çalışanların güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlar. İSG Kanunu kapsamında yapılan düzenlemeler, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumayı amaçlayarak iş kazalarını ve meslek hastalıklarını en aza indirmeyi hedefler.

İş Güvenliği Uzmanının Görevlendirilmesi

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işletmelerde iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesini veya Ortak Sağlık Güvenlik Biriminde (OSGB) hizmet alınmasını zorunlu kılmıştır. Bu kapsamda, işletmenin tehlike sınıfına göre belirlenen görevlendirme süreleri şu şekildedir:

Az tehlikeli sınıfta bulunan işletmeler: Her çalışan için ayda en az 10 dakika hizmet verilmelidir. Bu doğrultuda, 100 çalışanı bulunan bir işletmenin 1 tam zamanlı iş güvenliği uzmanı istihdam etmesi veya OSGB'den hizmet alması gerekmektedir.

Tehlikeli sınıfta bulunan işletmeler: Her çalışan için ayda en az 20 dakika hizmet verilmelidir. 1000 çalışanı bulunan bir işletme için 2 tam zamanlı iş güvenliği uzmanı çalıştırılmalı veya OSGB'den hizmet alınmalıdır.

Çok tehlikeli sınıfta bulunan işletmeler: Her çalışan için ayda en az 40 dakika hizmet verilmelidir. 1000 çalışanı bulunan bir işletmede 4 tam zamanlı iş güvenliği uzmanı istihdam edilmesi veya OSGB'den hizmet alınması gerekmektedir.

İşyeri Hekiminin Görevlendirilmesi

İşyeri hekimi istihdam edilmesi veya OSGB'den hizmet alınması gerekliliği kanunda açık bir şekilde belirtilmiştir. Buna göre, çalışan sayısına ve tehlike sınıfına bağlı olarak belirlenen süreler şu şekildedir:

Az tehlikeli sınıfta bulunan işletmeler: Her çalışan için ayda en az 5 dakika hizmet verilmelidir. 2000 çalışanı bulunan bir işletmenin 1 tam zamanlı işyeri hekimi istihdam etmesi veya OSGB'den hizmet alması gerekmektedir.

Tehlikeli sınıfta bulunan işletmeler: Her çalışan için ayda en az 10 dakika hizmet verilmelidir. 2000 çalışanı bulunan bir işletmenin 2 tam zamanlı işyeri hekimi istihdam etmesi veya OSGB'den hizmet alması gerekmektedir.

Çok tehlikeli sınıfta bulunan işletmeler: Her çalışan için ayda en az 15 dakika hizmet verilmelidir. 2000 çalışanı bulunan bir işletmenin 4 tam zamanlı işyeri hekimi istihdam etmesi veya OSGB'den hizmet alması gerekmektedir.

Sonuç

İş sağlığı ve güvenliği, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda çalışanların hayatını koruyan kritik bir konudur. İş yerlerinde alınan önlemler, hem çalışanların hem de işletmelerin geleceğini güvence altına alır. İSG kültürünün benimsenmesi, eğitimlerin düzenli olarak verilmesi ve risk analizlerinin sürekli yapılması, daha güvenli bir çalışma ortamı oluşturmanın temel taşlarıdır. İş sağlığı ve güvenliğine yapılan her yatırım, hem bireysel hem de kurumsal düzeyde büyük faydalar sağlayacaktır.